W tym roku już po raz piąty będziemy obchodzić Narodowy Dzień Pamięci Polaków ratujących Żydów pod okupacją niemiecką. Dzień ten ustanowiono – jak zapisanow treści ustawy z 6 marca 2018 r. – „ w hołdzie Obywatelom polskim – bohaterom, którzy w akcie heroicznej odwagi, niebywałego męstwa, współczucia i solidarności międzyludzkiej, wierni najwyższym wartościom etycznym, nakazom chrześcijańskiego miłosierdzia oraz etosowi suwerennej Rzeczypospolitej Polskiej, ratowali swoich żydowskich bliźnich od Zagłady zaplanowanej i realizowanej przez niemieckich okupantów.” W tym roku te słowa nabierają jeszcze innego znaczenia w związku z agresją Rosji na Ukrainę i pomocą Polaków uchodźcom z Ukrainy - „ Kto ratuje jedno życie – ratuje cały świat”.
Dzień 24 marca to kolejna rocznica śmierci ośmioosobowej rodziny Ulmów z Markowej, rozstrzelanej przez niemieckich żandarmów. Józef i Wiktoria Ulmowie byli skromnymi mieszkańcami wsi Markowa. Podczas okupacji, zapewne pod koniec 1942 roku, mimo biedy i zagrożenia życia, dali schronienie ośmiorgu Żydom - Saulowi Goldmanowi oraz członkom jego rodziny. Józef był sadownikiem, społecznikiem, bibliotekarzem, pasjonatem fotografii. Dzięki jego zdjęciom możemy dziś zobaczyć Markową i jej mieszkańców w okresie przedwojennym oraz podczas II wojny światowej. Wśród zachowanych fotografii znajdują się także te poplamione krwią ofiar niemieckiej zbrodni z 24 marca 1944 r. Jego o 12 lat młodsza żona Wiktoria opiekowała się domem i sześciorgiem dzieci. W dniu zbrodni najstarsze liczyło 8 lat, a najmłodsze półtora roku.
W liczącej ok. 4,5 tys. mieszkańców Markowej Ulmowie nie byli jedyną rodziną, która została zamordowana za ukrywanie Żydów. Mimo tych tragedii, rodziny z okolicy do końca okupacji ukrywały Żydów - co najmniej 20 z nich przeżyło.
W 1995 r. Wiktoria i Józef Ulmowie zostali uhonorowani pośmiertnie tytułem Sprawiedliwy wśród Narodów Świata. W 2010 r. prezydent RP Lech Kaczyński odznaczył ich Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski. W 2003 r. w diecezji przemyskiej rozpoczął się proces beatyfikacyjny rodziny Ulmów, który obecnie toczy się w Watykanie.
W 2016 roku w Markowej zostało otwarte Muzeum Polaków Ratujących Żydów podczas II wojny światowej im. Rodziny Ulmów. http://www.muzeumulmow.pl/
Niestety nikt dokładnie nie zna liczby Polaków, którzy ratowali Żydów w czasie II wojny światowej. Do tej pory medalem Sprawiedliwy wśród Narodów Świata instytut Yad Vashem uhonorował prawie 7000 z nich. Według oceny historyków, liczba Polaków, którzy z narażeniem życia nieśli Żydom pomoc, jest znacznie większa. Kryteria przyznawania odznaczenia nie zawsze pozwalają wyróżnić tych, którzy w świetle rozmaitych dokumentów i zeznań świadków odegrali istotną rolę w ratowaniu Żydów.
Serwis zyciezazycie.pl to jeden z portali tematycznych Instytutu Pamięci Narodowej, który przybliża informacje o osobach represjonowanych przez niemieckiego okupanta za pomoc eksterminowanej ludności żydowskiej. Przypominanie o heroicznych postawach i działaniach Polaków to forma oddania czci tym, którzy narażali własne życie, aby ratować innych.